Ποίηση και Ερμηνεία
Δεν γνωρίζω
ποιός μετέφρασε αυτήν τη φράση του στα ελληνικά ως «Η ποίηση είναι αυτό που χάνεται στη μετάφραση» και έχει επικρατήσει
έτσι που εκ πρώτης όψεως φαίνεται σωστή, αλλά κατ’ ουσία και νόημα είναι;
Ας δούμε
μαζί δυο-τρία πράγματα με λίγη λεπτομέρεια.
Αρκετές αλλόγλωσσες
λέξεις, ίσως οι περισσότερες, και εν προκειμένω οι αγγλικές, μπορούν να
αντιστοιχήσουν σε περισσότερες από μία ελληνικές λέξεις και αναλόγως της
αντιστοιχίας που παίρνουν σύμφωνα με τα συμφραζόμενα δίνουν και άλλη διάσταση στο νόημα μιας
φράσης.
Εν
προκειμένω, σε ένα ελληνοαγγλικό λεξικό μπορούμε να δούμε ότι στο ρήμα translate αντιστοιχούν ελληνικά
ρήματα όπως: μεταφράζω, ερμηνεύω, μεταφέρω, μεταγράφω, κα. Κατ’ αντιστοιχία και
για το ουσιαστικό που προκύπτει (translation) μπορούμε
με ασφάλεια να πούμε ότι αντιστοιχούν τα ουσιαστικά: μετάφραση, ερμηνεία,
μεταφορά, μεταγραφή, κα. Έτσι βλέπουμε
ότι δουλειά του μεταφραστή δεν είναι μόνο να αναγνωρίσει τις λέξεις του
κειμένου και κατ’ επέκταση το κείμενο αλλά και να κατανοήσει το πνεύμα με το
οποίο γράφτηκε και να επιλέξει τις κατάλληλες λέξεις που του αντιστοιχούν και
επαρκέστερα το εκφράζουν.
Ο Robert Frost πιστεύω ότι είχε δίκιο. Δεδομένου
του γεγονότος ότι ο ποιητής είπε τη φράση με σκοπό να δώσει έναν ορισμό για το
τί μπορεί να είναι ποίηση και όχι το τι είναι μετάφραση, είναι ο τρόπος που
μεταφράστηκε η φράση του στα Ελληνικά που συμβαίνει κάποτε να παραπλανεί για το τι ακριβώς αποπειράται να
ορίσει, και συχνά βλέπουμε να χρησιμοποιείται ως άλλοθι από μεταφραστές για μη
επαρκείς μεταφράσεις τους ποίησης, και όχι η πρωτότυπη φράση του Frost.
Δεν θα
πρέπει επίσης να ξεχνάμε το ιδίωμα των ποιητών, ίσως των περισσότερων αν όχι
όλων, να επιλέγουν λέξεις που παραπέμπουν σε πολλαπλά νοήματα και συμβολισμούς.
Ως
γραφέας ποιημάτων, ή αν θέλετε ως ποιήτρια, έχω δεχθεί κατά καιρούς ερωτήσεις
για το τι ακριβώς εννοώ με κάποιους στίχους μου. Κατά την ερμηνεία λοιπόν
κάποιων στίχων μου ώστε να τους καταστήσω κατανοητούς και να απαντήσω στα
ερωτήματα διαπίστωνα ότι πράγματα που διατύπωνα μέσα στα ποιήματα με λίγους
στίχους χρειαζόμουν αρκετές φράσεις πολλαπλών νοημάτων για να εξηγήσω τη
σημασία των στίχων μου.
Κατόπιν των
παραπάνω και συνδυάζοντας την πρωτότυπη φράση του Frost με τη διαδικασία εξήγησης ενός ποιητικού κειμένου, είμαι της
άποψης ότι η σωστή απόδοση της συγκεκριμένης φράσης του ποιητή είναι :
Ποίηση είναι αυτό που χάνεται στην ερμηνεία.
Και αυτή
η απόδοση της φράσης του Frost
όχι μόνο συμπεριλαμβάνει τυχόν απώλειες που ως ένα σημείο φυσιολογικά
συμβαίνουν κατά τη μετάφραση ποίησης, δίχως όμως να παρέχεται άμετρο
μεταφραστικό άλλοθι, αλλά επιπλέον επεκτείνεται και καλύπτει ένα ευρύτερο γλωσσικό
και νοηματικό φάσμα που συμπεριλαμβάνει μεταφράσεις, εξηγήσεις, ερμηνείες,
μεταφορές.
Πιθανώς
αυτός είναι ένας λόγος που συχνά ποιητές αρνούνται να εξηγήσουν ποιήματά τους
και ίσως τελικά, μεταξύ όλων των άλλων ερμηνειών, ο Frost περίτεχνα να μας λέει ότι ποίηση
είναι αυτό που ξεγλιστρά στην ίδια την απόπειρα ορισμού της.
Μ.Α.
.
